Czym zaskoczyła nas Bośnia i Hercegowina?

Kilka dni temu wróciłyśmy z podróży na Bałkany, z drobną zabawą w Berlinie po drodze. Była i Czarnogóra i Chorwacja, najwięcej czasu spędziłyśmy jednak w Bośni i Hercegowinie. Wspaniałe jest to miejsce, które zostało w naszych serduszkach. Tak się jakoś złożyło, że żadna z nas nigdy nie zawitała w tamtejsze rejony (Keczup w wieku małoletnim uciekała tylko z rodzicami przed cygańskim taborem w Rumunii), więc nie do końca wiedziałyśmy, czego się spodziewać. Poczytałyśmy kilka blogasków, ale tak się złożyło, że akurat przyszła złowroga sesja, więc czasu na przygotowania niet. Jak to mówi młodzież, YOLO! Przygód i awantur było wiele. Większość rzeczy nas zachwyciła, część rozbawiła, a inne zaskoczyły i zszokowały. I właśnie ta druga kategoria wystąpi dziś w specjalnej notce okolicznościowej!

1. Dobrzy ludzie

Pisałyśmy już kiedyś, że po powrocie z Chin do Polski zaskoczyli nas dobrzy ludzie. Mili, uczynni, używający magicznych słów takich jak dziękuję, przepraszam i proszę, nie pchający się, nie wrzeszczący, długo by wymieniać. Jakże zszokowane byłyśmy, gdy okazało się, że w Bośni i Hercegowinie ludzie są jeszcze lepsi! W trakcie dwutygodniowej wędrówki pomagali nam na wszystkie sposoby. A to dobry pan podwiózł nas samochodem do miasta, bo autobus miał przybyć dopiero za półtorej godziny. A to dziewczynka z ulicy zamówiła nam taksówkę, gdy autobus wywiózł w dziwne miejsce. A to inny pan nie pozwolił nam zapłacić w swojej knajpce i podarował nam herbatkę. Nigdy nie było problemu z zostawieniem gdzieś bagażu czy wyjściem po nas, gdy nie mogłyśmy znaleźć kwatery. Właściciele kwater podwozili nas na dworzec, częstowali licznymi dobrami spożywczymi, nosili walizkę i zawsze byli wielce mili. Za każdym razem, gdy podejrzanie się kręciłyśmy, ktoś podchodził i pytał, czy wiemy, gdzie mamy iść i tłumaczył, nawet gdy nie władał żadną obcą mową. Serca nasze rosły każdego dnia!

2. Eurokrem we wszystkim

Zapomnijcie o Nutelli, teraz rządzi EUROKREM! Ten wspaniały produkt występuje w wielu pojemnościach, od maleńkich, jednorazowych pojemniczków po półlitrowe słoje. Możecie skusić się na Eurokrem solo, rozmaite ciastka z Eurokremem, Eurowafel, Euroblok, a nawet mieć całe Eurożycie! Bardzo cierpimy, że za późno dowiedziałyśmy się o fabryce Eurokremu w pewnej miejscowości, w której byłyśmy, bo chętnie byśmy pozwiedzały. A już zupełnie serio, Europrodukty razem ze słynną Plazmą zajmowały bodaj z połowę działu cukierniczego w każdym sklepie!

3. Chleb do wszystkiego

Jesteście głodni. Drałujecie już cztery godziny, w brzuchu burczy pustka... Wchodzicie do restauracji, a tam najtańszą potrawą okazuje się sałatka szopska. Co czynić? Przecież nikt się sałatą nie naje! Nie lękajcie się, Bośnia oraz Hercegowina chlebem stoją! Możecie być pewni, że do sałatki za 5 złotych dostaniecie pół bochna chleba albo bułkę wielkości Waszej głowy. Początkowo nie byłyśmy na to przygotowane i nigdy nie byłyśmy w stanie przejeść tego, co zamówiłyśmy. Na szczęście istnieje tajemna metoda biednego podróżnika - bułę napycha się wkładką i chowa do kieszeni. Na kolację jak znalazł!

4. Wstrętne autobusy

Niestety nie wszystko było cudowne i piękne... Czas na zaskoczenie negatywne. I to BARDZO! Po pierwsze, okazało się, że bośniacki transport autobusowy jest koszmarnie wręcz drogi! Od zwykłego pojedynczego biletu na autobus miejski za prawie 4 zł po busy międzymiastowe. Dwugodzinna podróż to koszt 40 zł! Godzinka jazdy do Dubrownika? 30 zł! Szczytem wszystkiego była trasa trwająca półtorej godziny z chorwackiego Dubrownika do czarnogórskiego Herceg Novi - 80 zł (ale to tak na marginesie, bo to już ani Bośnia ani Hercegowina)! 80 polskich złotówek za półtorej godziny jazdy, toż to rekord drogości wszechczasów. A i tak srogo kombinowałyśmy, bo mogło być i drożej... Żeby to jeszcze były luksusowe warunki, ech. Niestety autobusy notorycznie się spóźniają. Z dwóch godzin wychodziło trzy i pół. Z pięciu - osiem. Jechało się oczywiście przez górskie ścieżynki 20 na godzinę i nieraz rozważało się już chwycenie za torebkę na rzyganie. W autobusie panował albo arktyczny chłód albo gorąc. Pasażerka całą drogę darła się do telefonu. Pan kierowca przypalił sobie papieroska W ŚRODKU! JADĄC. Normalnie jak w Chinach! Dnia pewnego kierowca popisał się inteligencją i wyjeżdżając, dupnął w inny autokar, który stał sobie z boku. Innych razem miałyśmy dojechać do Sarajewa na 6 rano, a byłyśmy o... 10! Dlaczego? Otóż straszliwe kamulce zasypały drogę i trzeba było je przerzucać łopatami. Potem dziewczynka zrobiła awanturę, że zapomniała wysiąść i trzeba było zawracać, żeby ją wysadzić. Następnie jakiś zadziorny chłopaczek awanturował się z kierowcą, że nie wysiądzie, póki nie zostanie zamówiona dla niego taksówka, bo czekać w nocy nie będzie. Kwadrans później inny jegomość żądał zatrzymania się celem wypalenia papieroska.

- Pal w środku! - poradził pan kierowca i sam też nie omieszkał wsadzić cygareta do ust.

Prócz powyższych rewelacji oprócz ceny bilety należało obowiązkowo uiścić też opłatę za wejście na dworzec! Tak tak, mając bilet trzeba było podejść do specjalnego okienka, dać po marce bośniackiej (2 zł), uzyskać specjalny bilet, ten bilet pokazać panu kontrolierowi, który wpuszczał do części dworca, gdzie stały autobusy. To nie koniec! Potem należało uiścić opłatę za to, by pan bagażowy włożył nasz bagaż do bagażnika, opłata najczęściej wynosiła jedno euro, choć można się było targować. Podsumowując, płacimy srogą kwotę za bilet + prawo do wejścia na dworzec + miejsce na bagaż i już możemy cieszyć się krętą ścieżyną przez górskie szczyty z kierowcą kopcącym cygareta! BOSKO! Mając to wszystko na uwadze zgodnie stwierdziłyśmy, że następny wypad na Bałkany będzie odbywał się na motorynach albo choć na rowerach.

5. Opuszczone/zniszczone budynki

Przed podróżą czytałyśmy, że w Sarajewie można zobaczyć budynki podziurawione przez kule. Że istnieje tajemnicze opuszczone miasteczko olimpijskie. Że kraj nie do końca został rozminowany. Że wciąż trwają akcje poszukiwania masowych grobów ofiar ludobójstwa. Może nie znałyśmy dokładnego przebiegu wojny, ale coś tam jednak człowiek wiedział. To, co ujrzałyśmy, przerosło nasze wyobrażenia. To, że można zobaczyć ślady wojny, to mało powiedziane. Wszędzie pełno jest zrujnowanych domów, śladów po kulach czy moździerzach, miejsc, skąd strzelali snajperzy, pamiątkowych tablic. Wesoło idziesz do hostelu, po drodze mijając dziesięć domów pełnych dziur. Część była odremontowana, część nie. Sarajewo to raj dla miłośników opuszczonych budynków, znajdzie się taki przy każdej ulicy. Mniejsze, większe, potężne gmachy. Raz nawet jakaś babuszka nakrzyczała na nas za robienie zdjęcia ruinie, bo to przecież rządowy budynek, na dachu jest flaga! Bardzo żałujemy, że nie udało nam się pojechać na opuszczoną skocznię narciarską obok Sarajewa. Można wejść i spojrzeć w dół! A w budce dla skoczków siedział kiedyś snajper i radośnie strzelał do mieszkańców...

6. Pizza w każdej piekarni

Olaboga, okazało się, że nie zrobiłyśmy ani jednego zdjęcia pizzy, więc macie tu inne specyjały sztuki piekarniczej.

Zacznijmy od tego, że piekarnia to ośrodek życia społecznego i kulturalnego. Plus wspaniały biznes! Piekarni jest na bośniackich ulicach coś około miliona, Nawet w Tuzli, w której nie było NIC, piekarnia na piekarni! W dodatku nie jest to zwyczajne miejsce do kupienia sobie chleba czy jakiejś bułeczki na śniadanie, o nie! Tu klient musi mieć wybór. Od rozmaitych słodkich bułeczek, przez burki (rodzaj buły z ciasta francuskiego z farszem) z serem, mięsem, szpinakiem czy dynią po... pizzę! I to nie jakąś tam mini pizzę, czy bułkę podszywającą się pod pizzę. Najprawdziwszą, jak z pizzerii. Całą lub na kawałki, w dodatku cieplutką i gotową do spożycia! Koszt wielkiego kawałka około trzech złotych polskich. W piekarni można załatwić sobie całodzienne wyżywienie!

7. Polski językiem uniwersalnym

Przed wyjazdem miałyśmy ambitny plan przypomnieć sobie piękny język rosyjski, ażeby móc zaszpanować wśród ludności miejscowej. Jak łatwo się domyślić, na drodze stanęła nam złowroga sesja, trudne dni każdego studenta. W tej sytuacji umiejętność czytania cyrylicy, kupienia biletu i opowiedzenia o swym bracie Fiedzi, co to rabota na fabrikie, musiała nam wystarczyć. Keczup ma wspaniałą metodę i zawsze próbuje zagadywać po polsku. Katarzyna z kolei uważa, że językiem uniwersalnym jest angielski. 

- Cóż to za pomysły! Wstyd, do Bośniaków mówić po angielskiemu! - awanturowała się Keczup.

Istotnie, większość napotkanych ludzi na pytania w tej straszliwej obcej mowie odpowiadała po swojemu. I oczywiście prawie wszystko szło zrozumieć! Znaczy, trzeba po polsku. Katarzyna miała pewne opory, lecz szybko wydedukowałyśmy, że najlepiej działa dziwaczna mieszanka polsko - czeska (czeski poznałyśmy kiedyś podczas stypendium w Pradze). Od tej pory wszystkie ekspedientki i panie biletowe rozpływały się nad naszymi zadziwiającymi zdolnościami komunikacyjnymi. Wyglądały one mniej więcej tak:

Keczup: Dobri den, ja by chciała don dona (don don to pączek, nazwę przeczytała wcześniej na etykiecie).

Pani: Mówi coś po bośniacku, jakoby z czym ma być pączek.

Keczup: Jeden z czokoladu, drugi z... yyyyy.

Pani: Z marmeladu?

Keczup: Tak! Da!

Finał: Wszyscy szczęśliwi, jemy don dony z czokoladu i marmeladu.

I tak już było do końca wyjazdu! Hitem były rozmowy z panem używającym mieszanki italiano-bośniacko-angielskiej i my polsko-angielsko-czesko-rosyjskiej.

Jak Wam się podobają bośniackie hiciory? Byliście kiedyś w Bośni i Hercegowinie albo jakim innym bałkańskim kraju? A może planujecie wyjazd? Czekamy na opinie, komplementa i zażalenia!